Op 15 januari werd de eilandenstaat Tonga opgeschrikt door een enorme uitbarsting van de nabijgelegen vulkaan Hunga Tonga-Hunga Ha’apai. Satellietbeelden van de eruptie werden snel gedeeld waarop de schaal en kracht van de explosie duidelijk zichtbaar was. Deze beelden waren vrijwel de eerste bron van informatie gezien de eilandengroep door een beschadigde onderzeese communicatiekabel vrijwel niet te bereiken was.
De optische beelden van de weersatellieten lieten duidelijk zien dat er een uitbarsting heeft plaatsgevonden, alleen laten ze niet zien wat de situatie op de grond is; de aswolk blokkeert immers het zicht. Radarsatellieten kunnen dit wel. De Europese Sentinel-1A satelliet maakt gebruik van een speciaal soort radargolven welke als het ware door wolken en as heen kunnen kijken. Data van deze satelliet lieten dan ook direct zien dat het vulkaaneiland vrijwel geheel verwoest is door de eruptie.
Nadat de aswolk wegtrok werd het ook mogelijk om met andere satellieten naar de eilandengroep te kijken om ook de gevolgen voor de bewoners van de eilandengroep te kunnen bepalen. Zo zijn op beelden van Planet duidelijk de verwoestende gevolgen te zien van de door de uitbarsting veroorzaakte tsunami. Voorlopig zijn de satellietbeelden de beste indicatie van de schade gezien de beperkte communicatiemogelijkheden met de eilandengroep.
Een ander belangrijk aspect van vulkaanuitbarstingen is de uitstoot van schadelijke gassen zoals stikstofdioxide (SO2). Deze gassen kunnen worden waargenomen met behulp van de door Nederland geproduceerde Tropomi sensor op de Sentinel-5P satelliet. Het is belangrijk om een inschatting te kunnen maken van de vrijgekomen SO2 gezien dit een enorme impact kan hebben op het klimaat doordat SO2 in de atmosfeer straling reflecteert. De eerste indicatie is dat de hoeveelheid uitgestoten SO2 (ca. 400.000 ton) geen of verwaarloosbare impact zal hebben op het klimaat, maar de situatie wordt nauwlettend in de gaten gehouden.
Vroeger zou een vulkaanuitbarsting als deze in een afgelegen gebied als Tonga misschien onopgemerkt blijven en zou hulp pas laat op gang kunnen komen. Tegenwoordig kan met behulp van satellietdata snel een inschatting gemaakt worden van wat er gebeurd is, wat de schade is en wat de verdere gevolgen zullen zijn. Zo kunnen de schadelijke gassen worden gemonitord, tsunami waarschuwingen worden afgegeven en belangrijke inschattingen van schade gemaakt worden. Een ramp als deze onderstreept daarom de waarde van satellieten om snel belangrijke inzichtingen te geven.
